Thia thia đá bóng trong keo,
Ham vui trước mắt, quên nghèo sau lưng.
Ai sâu cá lội khoe màu,
Đố ai biết mỗ: bã trầu, thia thia?
(Vương Hồng Sển)
Thú chơi đá cá thia thia (cá xiêm) cỡ như bác hai Sển của
tui thuộc bậc thượng thừa, tui chẳng dám sánh vì mình chỉ thuộc hàng tép riêu!
Hồi nhỏ cũng mê đá cá thia thia như ai, giờ còn nhớ được
chút gì xin được mạo muội kể ra đây.
Nhớ là lúc để dành được chừng một hoặc hai đồng bạc là mon
men ra chợ Sóc Trăng, đến chỗ bán cá thia thia dọc lề đường, người ta bày trên
kệ gỗ 2-3 tầng, mỗi tầng khoảng 6-7 keo đựng cá thia thia dựa sát nhau, mỗi keo
ngăn giấy chặn để chúng không thấy nhau, vì chỉ cần thấy bóng con ở keo kia là
chúng phùng mang, xoè đuôi, giương kỳ, gọi là đá bóng, lúc này là tui ngồi ngắm
nghía thật lâu, chọn con nào xanh lè, đuôi, kỳ lành lặn, đá bóng trông có vẻ
hung hăng, chọn nó nhưng cũng phải vừa túi tiền của mình!
Tiện và dễ tìm nhất là đựng cá trong hủ chao, nhưng thường hủ
chao thủy tinh xấu, có bọt hoặc không phẳng nên không nhìn rõ cá. Thời tui, lấy
chai nước tách (l’eau de javel) uốn cọng sắt có quấn vải xung quanh, cỡ vừa cổ
chai ở đoạn dưới nắp chừng 1,5 tấc là vừa, sau đó tẩm xăng hay dầu hôi, chăm lửa
cháy đợi cọng sắt nóng đỏ, đặt nó vào chai, xoay vòng vài phút, liền sau đó
nhúng chai vô nước lạnh sẽ nghe tiếng rắc nhỏ, gỏ nhẹ lập 2 phần rớt ra (giống
như dùng dao cắt kiếng), mài chỗ miệng chai vừa cắt bớt bén, thế là có được
chai đựng cá vừa bụng ưng ý rồi!
Từ khi nuôi cá, ở nhà có mấy cái hồ chứa nước mưa, cũng tiện
lợi, cứ vài ngày vớt lăng quăng cho cá ăn, khi nuôi nhiều, lăng quăng trong nhả
không đủ bắt, ra ngoài tìm ở mấy đường mương để hớt lăng quăng, đem về phải lượt
gọng cho sạch sẽ mới cho cá ăn, lăng quăng trong nhà khỏi phải lượt vì sạch! Đứa
nào hớt lăng quăng được nhiều hay ít cũng là dịp để khoe thành tích với nhau!
Bọn nhỏ tụi này chơi đá cá ăn thua cho vui, không biết cá độ,
nhưng phải nói là ham lắm, nhất là khi cá mình thắng, chỉ có điều thấy thương
và tội cho con cá cưng, vì đá ăn hay thua gì đi nữa, mình mẩy con nào cũng đầy
vết thương, vẩy, kỳ rách te tua, phải nuôi dưỡng cả tuần hơn mới lành lặn lại
bình thương.
Cái thú nữa là ép cho cá đẻ, hồi đó mà ép cá đẻ thành công
là coi như kỳ tích lớn lao, khoe rân với mấy đứa liền! Bởi ép trật giuộc vài lần
mới có kinh nghiệm! Cá mái phải đợi đến khi bụng căng phình, phía dưới bụng lòi
ra trứng phải có màu hơi vàng, khi ép tỷ lệ con mạnh và sống cao, còn không trứng
nở ra con yếu xìu và sau đó chết ngắt hết!
Khi ép, bỏ cả con mái và trống chung với nhau, khi con trống
ép cá mái đẻ xong hết, vớt cá mái ra không thôi nó sẽ ăn trứng, chỉ để con trống
phun bọt lảm tổ để trứng trên đó, chăm sóc tổ đến chừng 2-3 ngày trứng nở con
li ti, 2-3 ngày sau chúng mới biết ăn, chỉ chúng ăn con nước đo đỏ, nuôi chừng
2 tuần là chúng khỏe mạnh là thành công!
Cũng nói thêm, bọn tui cũng có nuôi cá bã trầu, còn gọi là
cá đồng. Nó to hơn so cá thia thia, màu sắc sặc sở, nhưng trông không oai vệ bằng
cá thia thia. Cái dỡ của cá bã trầu là khi đá, bị cắn đau nó hay bỏ chạy và đổi
màu trắng nhợt, 2 bên mình nổi sọc đen, nên người ta nói cái đồ sọc dưa là vậy!
Còn thia thia khi đá, rất ít khi có con nào bỏ chạy, thời
gian đá kéo dài 2-3 tiếng đồng hồ, có khi gần cả ngày vẫn chưa con nào chịu
thua, mệt quá chúng tạm nghỉ, rồi lại đá tiếp, tới chết thôi! Bởi vậy, đã chơi
đá cá thì ai cũng thích cá thia thia hơn, đẳng cấp hơn cá bã trầu vì nó mắc tiền
gấp 2-3 lần con cá bã trầu! Thú chơi hổi nhỏ mà biết phân biệt cao sang cũng
đâu phải vừa?
Thú nuôi và chơi đá cá thia thia vẫn còn tồn tại và duy trì
đến ngày nay…
Cái khác là bây giờ nhờ kỹ thuật lai tạo đã thêm nhiều loài
cá thia thia lai phướn, đuôi, kỳ rất dài thướt tha, nhiều màu sắc chớ không như
thời xưa chỉ có màu xanh dương đậm hoặc lợt, màu xanh lá cây đậm và lợt… giờ
thì đủ màu đỏ, hổng, trắng, xanh… và hẵn nhiên ngày nay muốn nuôi, ép cá đẻ
cũng thuận lợi dễ dàng hơn nhiều, không biết chỉ cần hỏi ông Gô Gồ là có thể biết
ngay!
Chuyện nuôi và đá cá thia thia của bọn nhỏ thời tui đơn giản,
bình dị vậy thôi… nhưng đứa nào cũng mê hết trơn hết trọi hà!
V.Q.T
Ảnh: Giờ, trong nhà có chậu cá thia thia lai phướn nuôi để
ngắm giải khuây!
